Nowela a opowiadanie

Ostatnio panuje moda na wydawanie dodatków do serii wszelakich. Archiwum herosów, Cztery, Kroniki Bane'a... Fani zdecydowanie lubią tego typu krótkie formy. Często pozwalają one również poznać jakąś postać od nieco innej strony. I uważam, że to jest ok. 

Nieco dziwi mnie jednak fakt, że niektóre z tych dodatków nazywane są nowelami. Bazując na wiedzy z gimnazjum, jestem w stanie odróżnić opowiadanie od noweli. A Książę i gwardzista na pewno zbiorem "nowelek" nie jest... 

Na początek spójrzmy na definicję noweli. 

Nowela (wł. novella – nowość) – krótki utwór literacki, pisany prozą, charakteryzujący się wyraźnie zarysowaną i sprawnie skrojoną akcją główną, mocno udramatyzowaną, która zmierza do punktu kulminacyjnego. Fabuła noweli jest zazwyczaj jednowątkowa, pozbawiona epizodów, rozbudowanych opisów przyrody oraz szczegółowej charakterystyki postaci. Jest to jedna z odmian epiki. Jej treść dotyczy pewnego zdarzenia, opartego na wyrazistym motywie, z pozoru nieistotnym, ale często nabierającym znaczeń symbolicznych. Niemiecki pisarz Paul Heyse określił ów motyw mianem „sokoła”. Stworzył on tzw. teorię sokoła, opartą na wnikliwej analizie noweli Giovanniego Boccaccia pt. „Sokół”.

W noweli akcja toczy się w określonym czasie i miejscu, a osobą opowiadającą jej przebieg, zazwyczaj w sposób „obiektywny”, jest narrator. Ukazywane przez niego wydarzenia mają swoje przyczyny i skutki.

Źródło: Wikipedia

Odgrzebałam swój zeszyt do polskiego z zeszłego roku, by dokładnie przedstawić wam ten wykres.

Postaram się pokrótce omówić budowę noweli na przykładzie Latarnika. (Nowelę możecie przeczytać tu, ale to lektura, więc jest fe i be, o czym będę jeszcze pisać...)

1. Ekspozycja - przedstawienie opisywanej sytuacji, postaci.
   Informacja o poszukiwaniu latarnika.
2. Zawiązanie akcji - niejako początek "właściwej" akcji noweli.
   Otrzymanie pracy latarnika przez Skawińskiego. 
3. Wzrost napięcia i perypetie - tutaj ma miejsce "właściwa" akcja noweli.
   W Latarniku jest to opis karmienia mew, miasteczka. 
4. Punkt kulminacyjny - moment zwrotny w utworze.
   Czytanie Pana Tadeusza przez Skawińskiego, niezapalenie latarni. 
5. Puenta - zakończenie utworu.
   Wyjazd Skawińskiego wraz z otrzymaną książką. 

Przykłady nowel: Latarnik, Sachem, Kamizelka, Miłosierdzie gminy

Uwaga! Angielskie słowo "novel" oznacza "powieść", nie zaś "nowelę"!

Pora na definicję opowiadania. 

Opowiadanie to krótki utwór epicki o prostej akcji, niewielkich rozmiarach, najczęściej jednowątkowej fabule, pisany prozą. Opowiadanie nie ma tak zwartej budowy jak nowela, o czym decydują postacie drugoplanowe, opisy i refleksje. Od noweli różni się luźną konstrukcją i brakiem obowiązujących w niej rygorów.

Źródło: Wikipedia

Przykładem opowiadania z klasyki jest Stary człowiek i morze.

Spytacie - czemu tak szkolnie i uczenie? Bo, nie wiedzieć czemu, mianem noweli (czy raczej nowelek, co jest dość głupie, bo równie dobrze można by o nich mówić "opowiadanka") określane są opowiadania w dodatkach do Rywalek oraz Mrocznych umysłów. Wprawdzie nie czytałam jeszcze żadnego z dodatków do MU, a z Rywalek tylko Księcia i gwardzistę, jednak jakoś nie chce mi się wierzyć, by autorzy młodzieżówek poszli w tak skomplikowany gatunek, jakim jest nowela. 

Bo cała rzecz z nowelą polega na tym, że ma ona ściśle określone reguły, które zresztą przedstawiłam powyżej. Sytuacja jest podobna do sonetu czy limeryku - nie możesz napisać sobie wierszyka i ogłosić, że to limeryk, bo ty tak uważasz. 

A powyższe opowiadania nie dość, że mają narrację pierwszoosobową (a stąd już krótka droga do subiektywnych ocen), charakterystyczne postaci (zależy wprawdzie od talentu autora, ale jednak zawsze coś o nich wiemy), to jeszcze brak motywu sokoła i punktu kulminacyjnego. Książę i gwardzista, Królowa i faworytka czy Przez ciemność nie są zbiorami nowel. Młodzieży nowele po prostu by nie zainteresowały. 

Zastanawia mnie, w którym momencie wydawania książki zostały pomylone pojęcia. Może ja jestem małolata i się nie znam, a moja wiedza z gimnazjum jest już nieaktualna, i obecnie nowelą możemy określać krótkie opowiadanie. Jak widać na zdjęciu ilustrującym dzisiejszy post, już w języku angielskim Książę został określony mianem nowelki. Jeżeli ktoś wie, skąd się to bierze, poczytam z ciekawością. 

Wiem, że literatura ewoluuje, ale jednak pewne gatunki literackie mają swoje ścisłe zasady, a takie mylenie pojęć może kogoś wprowadzić w błąd. Dlatego pamiętajcie - gdy na języku polskim spytają was o przykłady nowel, raczej nie próbujcie podać tych nowych.  Sugerowałabym bardziej przykłady, które podałam powyżej. 

Proszę również o wybaczenie, jeśli kogoś zanudził humanistyczny bełkot (jestem biolchemem, chociaż jeszcze nie oficjalnie!). Następne posty raczej będą nieco luźniejsze :)